Turğut: Aile, bağımlılığın önlenmesinde birinci sırada yer alır

Vanmed (Van) - Van’da 2015 yılından bu yana madde bağımlılığı konusunda aktiviteler gerçekleştiren ve bu konuda danışmanlık hizmeti veren Hayatın Renkleri Solmasın Derneği Başkanı sosyolog Osman Turğut, Vanmed’in bağımlılığın nasıl önlenebileceği yönündeki sorularını cevaplandırdı.

Bağımlılığın önüne geçilmesinde ailenin rolüne dikkat çeken Turğut, sorularımıza şu cevapları verdi:

Çocuklarda bağımlılığın önlenmesinde ailenin koruyucu etkisi hakkında bilgi verebilir misiniz?

Bağımlılık konusunda yapılan araştırmalar ve gözlemlerimiz göstermektedir ki, bağımlılıkla birinci sırada etkili olan olgu ailedir. Aile içinde ilgi, güven, sevgi, destek, danışma gibi duyguların varlığı bağımlılıkta oldukça önemli olan koruyucu etkenlerdir. Çocuk veya ergen aile içinde bu özel duyguları hissettiğinde onu bağımlılığa itebilecek durumlardan uzaklaşmış olur. Yine ebeveynin sağlıklı tutumları, sağlıklı aile içi iletişim kalıpları, ailenin ekonomik koşulları, sosyokültürel özellikleri, sağlıklı rol model olma gibi birçok unsur da aile içi koruyucu faktörleri işaret eder.

Aile içindeki iletişimin bağımlılıkla ilişkini açıklar mısınız?

İnsan olarak hepimiz bir aile içinde doğar ve ilk iletişimlerimizi o aile içindeki bireylerle iletişimin sağlıksız olduğunda birçok ruhsal problemin kapısını aralamış olur ki bundan biri de bağımlılık sorunudur. Çocuk ergen veya yetişkin aile üyeleri birbirleriyle açık iletişim kuramadığında iletişim baskı, korku gibi duygular üzerine kurulu ise koşullu sevgiye dayalı etkileşim varsa bağımlılık konusu daha da beklenmedik bir hal alabiliyor. Örneğin çocuk evin dışında onu zorlayan bir olay yaşadığında bunu gelip ailesiyle paylaşıyorsa ve birlikte çözüm yolları aranıyorsa yeni bir danışma duygusu varsa iletişim sağlıklı demektir. Aksi durumda çocuk bu zorluklarla baş edebilmek için bağımlılığa yönelebilir. Kısacası sağlıklı aile ilişkileri aile üyelerini bağımlılıktan uzak tutma konusunda oldukça önemlidir.

Aile içinde bağımlı üye olması ailenin işlevini ve aile ilişkilerini nasıl etkiliyor?

Aile içinde bağımlı bir bireyin olması ailedeki dengeyi ve düzeni altüst eder. Ailelerin birlikte olma, huzuru sağlama, zorluklarla mücadele etmek gibi birçok işlevi vardır; ancak bağımlılık konusu ailelerin kolay kolay baş edebileceği bir durum değildir. Ailede birinin bağımlı olması aile içinde travmatik bir durumdur. Aile içinde yalan söyleme, maddi konularda kötüye kullanım, şiddete maruz kalma veya bırakılma gibi olumsuz yaşantıların yanı sıra bağımlı bireyin geleceği ile kaygılar da oluşur. Daha birçok olumsuzluk ailenin işlevselliğini aşağı çekeceği gibi iletişimin kaotik bir hal almasına neden olur. Özetle problem artık bireyin değil, ailenin problemi olur.

Bağımlı ergenler için aile içinde nasıl bir işbirliği ve eğitim çalışması yapılmalı?

Öncelikle aile üyelerinin ergenle ve ergenden bağımsız bir şekilde Aile-SAMBA (Sigara Alkol Madde Bağımlılığı) gibi önleyici eğitimler alması şarttır. Bağımlılıkla ilgili çalışmalar yapan kurum, dernek, sağlık kurumları ile iletişime geçmek oldukça önemlidir. Çünkü aileler bağımlılığı öğrendiklerinde ve devamında çoğunlukla ne yapacaklarını bilmemekte ve bu bilinmezlik ve kulaktan dolma bilgilerle oldukça hatalı davranabilmektedirler. Bu da ergeni kazanmak yerine kaybetmelerine neden olmaktadır. Benzer sorunlarla uğraşan ailelerle ilgili kurumlar aracılığıyla iletişime geçmek grup çalışmalarına katılmak son derece etkili sonuçlar doğurmaktadır.

 Anne ve babanın tutumunun bağımlılıkların oluşmasında etkisi nedir?

Anne baba tutumlarının bağımlılıklarının oluşmasında çok fazla etkili olduğu bilinmektedir. Örneğin ilgisiz aile ortamında yetişen çocuklar bir denetim mekanizması olmadığı için bağımlılıklar konusunda daha dezavantajlı bir hale gelmektedir. Baskıcı, otoriter aile ortamında da çocuk evde kabul görmediği ve sürekli eleştirilip olumsuz durumlara maruz bırakıldığı için bağımlılığa yönelebilir. Aşırı izin verici ve hoşgörülü ailelerde de çocuğa sağlanan sınırsızlık yine bağımlılıklarda bir risk faktörüdür.

Mükemmeliyetçi ailelerde çocuğa çok fazla beklenti yüklenildiğinden çocuk bu duygusal zorluklarla baş edebilmek için bağımlılığa yönelebilir.

Yani ailenin sağlıklı olmayan tutumları ile bağımlılık arasında yakın bir ilişki vardır.

Röportaj: Adil Harmancı